Οργανισμός Διαχείρισης Υδάτων Θεσσαλίας (ΟΔΥΘ): Απολογισμός Αρδευτικής Περιόδου 2025

Το τρέχον έτος χαρακτηρίστηκε από έναν φτωχό υδρολογικά χειμώνα και μάλιστα για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, καθώς παρατηρήθηκε μείωση των βροχοπτώσεων και των χιονοπτώσεων κατά 30 έως 50%, με αποτέλεσμα οι ροές στα επιφανειακά υδάτινα σώματα και στους ταμιευτήρες του ΥΔ Θεσσαλίας, ήδη ελλειμματικού αναφορικά με το ισοζύγιο νερού, να είναι μειωμένες.

Αρδευτική περίοδος 2025
Όπως έχει επανειλημμένως επισημανθεί, το τρέχον έτος υπήρξε, από πλευράς διαθεσιμότητας νερού, το δυσμενέστερο εδώ και πολλές δεκαετίες στη Θεσσαλία, με τη φετινή αρδευτική περίοδο να εξελίσσεται υπό ιδιαίτερα ελλειμματικές υδατικές συνθήκες.
Το ελλειμματικό απόθεμα νερού είχε ήδη διαφανεί από την έναρξη της φετινής καλλιεργητικής περιόδου, οπότε και ανακοινώθηκε από τις 24/3 από τον ΟΔΥΘ ότι η αρδευτική περίοδος έτους 2025 αναμενόταν να εξελιχθεί υπό συνθήκες λειψυδρίας (υδατικό έλλειμμα άνω του 50%). Στόχος ήταν να ενημερωθούν εγκαίρως όλοι οι συναρμόδιοι φορείς διαχείρισης νερού της Θεσσαλίας (Δήμοι και ΤΟΕΒ) και κάθε ενδιαφερόμενος (παραγωγοί-αγρότες), προκειμένου να λάβουν όλα τα αναγκαία μέτρα (προσαρμογή καλλιεργειών, προγραμματισμός αρδεύσεων κ.α.).
Στο πλαίσιο αυτό, δόθηκαν, πριν από την έναρξη της καλλιεργητικής περιόδου, όλες οι απαιτούμενες κατευθύνσεις για τον συντονισμό των δράσεων των φορέων άρδευσης και την καλύτερη δυνατή αντιμετώπιση του προβλήματος των περιορισμένων υδατικών αποθεμάτων, καθώς όλοι οι φορείς (Δήμοι, ΤΟΕΒ) θα έπρεπε να προσαρμοστούν στα μειωμένα υδατικά αποθέματα και να προβούν σε εξοικονόμηση νερού.
Η συμμόρφωση όλων των φορέων κρίθηκε ως απαραίτητη, προκειμένου να εξυπηρετηθούν όλοι ισότιμα και να υπάρξει η μέγιστη δυνατή εξοικονόμηση νερού. Παράλληλα, εκδόθηκαν οδηγίες της επιστημονικής επιτροπής, η οποία συστάθηκε για το σκοπό αυτό, προς τους αρδευτές.
Επιπλέον, ζητήθηκαν στοιχεία από τους φορείς για τις ανάγκες τους σε νερό, την περιοχή δικαιοδοσίας τους και τη διάρθρωση των καλλιεργειών, στο οποίο αίτημα ελάχιστοι φορείς ανταποκρίθηκαν.

Ταμιευτήρας Κάρλας
Ο ταμιευτήρας της Κάρλας αποτέλεσε τη μόνη περίπτωση επιφανειακού ταμιευτήρα με ικανοποιητικό υδατικό απόθεμα κατά τη φετινή χρονιά. Βέβαια, η υφιστάμενη κατάσταση των αρδευτικών δικτύων που εξυπηρετούνται από τον ταμιευτήρα χαρακτηρίζεται από αυθαίρετες παρεμβάσεις στις υδροληψίες και επεκτάσεις στο δίκτυο διανομής, γεγονός που επιβαρύνει τη λειτουργία του δικτύου και ανακύπτουν προβλήματα υδραυλικών πληγμάτων. Επίσης, προβλήματα υφίστανται και αναφορικά με την ισότιμη εξυπηρέτηση των αρδευτών, καθώς υπάρχει αδυναμία διατήρησης ικανοποιητικής σταθερής πίεσης λειτουργίας στο δίκτυο.
Με πρωτοβουλία του ΟΔΥΘ, συστάθηκε μια επιτροπή, με τη συμμετοχή εκπροσώπων των αρδευτών της περιοχής, με την οποία υπήρξαν τακτικές συναντήσεις, τόσο στο πεδίο, όσο και στα γραφεία του Οργανισμού. Η συνεργασία τόσο με τους αρδευτές, όσο και με την αρμόδια υπηρεσία της Περιφέρειας που εκτελεί την εργολαβία της αποκατάστασης, ήταν εξαιρετική και παρόλη την καθυστέρηση εκκίνησης της άρδευσης, λόγω κάποιων σημαντικών τεχνικών προβλημάτων, η εξέλιξη της αρδευτικής περιόδου μπορεί να χαρακτηριστεί ως επιτυχημένη και μάλιστα με διάρκεια έως τα τέλη Σεπτεμβρίου (24/9 για το αντλιοστάσιο ΑΔ4 και 18/9 για το αντλιοστάσιο ΑΔ6).
Στην έναρξη της αρδευτικής περιόδου, η στάθμη της λίμνης αντιστοιχούσε σε χωρητικότητα 115,5 εκ. κυβ. μέτρα, με το οικολογικό όριο να βρίσκεται στα 46,40 μέτρα, δηλαδή σε απόθεμα 59,5 εκ. κυβ. μέτρων. Το ωφέλιμο απόθεμα ήταν 56 εκ. κυβ. μέτρα.
Η συνολική κατανάλωση νερού ανήλθε σε 32,9 εκ. κυβ. μέτρα. Με την ολοκλήρωση της άρδευσης, η χωρητικότητα της λίμνης ανήλθε σε 82,6 εκ. κυβ. μέτρα. Το ωφέλιμο απόθεμα που απέμεινε στη λίμνη είναι 23,1 εκ. κυβ. μέτρα.
Κατά το προσεχές διάστημα, πέρα από την προώθηση επίλυσης τεχνικών θεμάτων που έχουν καταγραφεί, πρόκειται να γίνει και μια αναλυτικότερη αποτύπωση της εξυπηρετούμενης περιοχής και καταγραφή της σύνδεσής της με τις υφιστάμενες υδροληψίες του αρδευτικού δικτύου. Επιπλέον, πρόκειται να προωθηθεί και ένα πλαίσιο κανονισμού άρδευσης, το οποίο θα πρέπει να ενεργοποιηθεί.

Ταμιευτήρας Σμοκόβου
Αναφορικά με τον ταμιευτήρα Σμοκόβου, υπήρξε μια σειρά συναντήσεων με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, όσον αφορά τα ζητήματα που σχετίζονται με τη λειτουργία του εγγειοβελτιωτικού έργου Σμοκόβου, την υφιστάμενη κατάσταση και την προετοιμασία που απαιτείται να γίνει από φέτος, προκειμένου να σχεδιαστεί και να προγραμματιστεί η επόμενη αρδευτική περίοδος. Κατά τη διάρκεια των συσκέψεων, συμφωνήθηκε από όλους τους φορείς ότι τα αποθέματα της λίμνης ήταν χαμηλά και ότι θα έπρεπε να διαφυλαχθούν οι υπάρχουσες ποσότητες νερού, τόσο για την προστασία του φράγματος, όσο και για την διασφάλιση της βιωσιμότητας της επόμενης αρδευτικής περιόδου. Υπήρξε άλλωστε και αντίστοιχη ενημέρωση των εξυπηρετούμενων παραγωγών από την περσινή χρόνια για αυτή την συνθήκη.
Ανακοινώθηκε επίσης ότι θα πραγματοποιούνταν, κατά το τελευταίο δεκαήμερο του Ιουλίου, ολιγοήμερη πλήρωση των αγωγών του έργου με νερό, όπως κι έγινε, προκειμένου να γίνει λεπτομερής καταγραφή από τον ΟΔΥΘ των λειτουργικών χαρακτηριστικών του δικτύου, των παρεμβάσεων που έχουν γίνει σε αυτό, καθώς επίσης και να ελεγχθεί η συμβατότητά του με την υδραυλική μελέτη του έργου. Αντίστοιχοι έλεγχοι έχουν διεξαχθεί και σε άλλα αρδευτικά δίκτυα της Θεσσαλίας. Επιπρόσθετα, ελέγχθηκαν οι μετρητικές διατάξεις του έργου (υδρόμετρα) ως προς τη λειτουργικότητά τους και την ακρίβεια μέτρησής τους, έτσι ώστε αυτά είτε να βαθμονομηθούν, είτε να αντικατασταθούν, εφόσον αυτό απαιτούνταν. Τέλος, πραγματοποιήθηκε έλεγχος και καταγραφή των πιέσεων λειτουργίας στα τερματικά σημεία των κλάδων του δικτύου, για να εξεταστεί η δυνατότητα επεκτάσεων του κλειστού δικτύου στις όμορες περιοχές.
Η συνολική κατανάλωση των δοκιμαστικών εκταμιεύσεων ήταν 6,2 εκ. κυβ. μέτρα και το υδατικό απόθεμα στον ταμιευτήρα μετά το πέρας αυτών, ήταν 103,6 εκ. κυβ. μέτρα νερού.
Από την δοκιμαστική λειτουργία, αναδείχθηκε επίσης ένα σημαντικό ζήτημα που σχετίζεται με την ρύθμιση των παροχών εκταμίευσης νερού από τον υδροηλεκτρικό σταθμό του φράγματος, σε συνάρτηση με τη διακύμανση της ζήτησης νερού στο κλειστό αρδευτικό δίκτυο, καθώς σήμερα αυτή πραγματοποιείται χειροκίνητα και με μεγάλη επισφάλεια.
Ταυτόχρονα, αναδείχθηκε η επιτακτική ανάγκη καθορισμού του οικολογικού ορίου της λίμνης Σμοκόβου, ειδικά μετά την αναμενόμενη έναρξη χρήσης του ταμιευτήρα και για υδρευτική χρήση. Το θέμα έχει ήδη συζητηθεί από το Διοικητικό Συμβούλιο του ΟΔΥΘ και αποφασίστηκε η προώθηση μελέτης καθορισμού του οικολογικού ορίου του ταμιευτήρα. Επίσης, στο προσεχές Διοικητικό Συμβούλιο πρόκειται να παρουσιαστεί μια πρόταση εμπλουτισμού των υδατικών αποθεμάτων του ταμιευτήρα με νερά από το ρέμα Σμοκοβίτικο, μέσω διάνοιξης σήραγγας.

Ταμιευτήρας Ν. Πλαστήρα
Η λίμνη Ν. Πλαστήρα, παρά τα περιορισμένα υδατικά της αποθέματα, αποτέλεσε φέτος τον κύριο τροφοδότη για τις εκτάσεις που αρδεύονται από επιφανειακά ύδατα στη Θεσσαλία. Πριν την έναρξη της αρδευτικής περιόδου, το ωφέλιμο υδατικό απόθεμα της λίμνης, δηλαδή ο όγκος νερού που μπορούσε να χρησιμοποιηθεί, χωρίς να παραβιαστεί το θεσμοθετημένο οικολογικό όριο (794 μ.) της λίμνης, αντιστοιχούσε στο 50% των απαιτούμενων ποσοτήτων νερού που χρησιμοποιούνται κατά κανόνα για την εξυπηρέτηση της άρδευσης, γεγονός που καθιστούσε αναπόφευκτη την μη προσέγγιση της στάθμης του οικολογικού ορίου.
Παρά το γεγονός ότι η αρδευτική περίοδος καθυστέρησε φέτος να ξεκινήσει λόγω των ευεργετικών βροχοπτώσεων του Μαΐου, οι επιπλέον εισροές ήταν της τάξης των 16 εκ. κυβικών μέτρων, επομένως εξοικονομήθηκαν οι ποσότητες νερού που αντιστοιχούν στις αρδεύσεις του Μαΐου, οι οποίες ανέρχονται σε 10 εκ. κυβικά μέτρα, δηλαδή μόλις το 10% της συνολικά απαιτούμενης ποσότητας.
Δεδομένων αυτών των δυσμενών συνθηκών, είχε αποφασιστεί από τον ΟΔΥΘ, με τη σύμφωνη γνώμη των φορέων διαχείρισης, να ολοκληρωθεί η αρδευτική περίοδος πολύ νωρίτερα μέσα στον Αύγουστο, δεδομένου ότι θα είχε προσεγγιστεί το οικολογικό όριο των 784 μ. πριν τα μέσα Αυγούστου.
Ωστόσο, οι βροχοπτώσεις που σημειώθηκαν τις πρώτες ημέρες του Αυγούστου, επέτρεψαν την διακοπή των εκταμιεύσεων μέχρι την 15η Αυγούστου. Η εξοικονόμηση αυτών των ποσοτήτων νερού συνέβαλε στην επανεκκίνηση της εκταμίευσης, με περιορισμένες ποσότητες νερού στις 16/8, με στόχο να πραγματοποιηθεί μια τελευταία άρδευση των καλλιεργειών πριν τη λήξη της αρδευτικής περιόδου.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την ολοκλήρωση των εκταμιεύσεων για τα εκτός δικτύου Ταυρωπού στις 19/8, ενώ στη συνέχεια και για μία εβδομάδα, πραγματοποιήθηκαν μικρές εκταμιεύσεις νερού της τάξης των 300.000 κ.μ. ανά ημέρα για να ολοκληρωθεί η τελευταία άρδευση σε όλες τις εκτάσεις εντός δικτύου Ταυρωπού, καθότι η άρδευση των καλλιεργειών στον Ταυρωπό πραγματοποιείται σειριακά, επομένως απαιτείται περισσότερος χρόνος για την ολοκλήρωση του κύκλου της τελευταίας άρδευσης.
Στην λήξη των εκταμιεύσεων νερού της φετινής αρδευτικής περιόδου (27/8), η στάθμη ύδατος στη λίμνη Ν. Πλαστήρα ανέρχονταν σε 784,20 μ., γεγονός που αντιστοιχεί σε υδατικό απόθεμα της τάξης των 4 εκατ. κυβικών μέτρων πάνω από το θεσμοθετημένο οικολογικό όριο των 784 μ.
Σε κάθε περίπτωση, η τήρηση του θεσμοθετημένου οικολογικού ορίου της λίμνης Ν. Πλαστήρα υπήρξε και αποτελεί αυστηρώς απαράβατη συνθήκη για τον ΟΔΥΘ. Επισημαίνεται ότι η συνθήκη αυτή, κατά το παρελθόν, σε αντίστοιχες περιόδους περιορισμένων υδατικών αποθεμάτων όπως η τριετία 2007-09, δεν πληρούνταν κατά κανόνα, με αποκορύφωμα το έτος 2008, όπου η στάθμη ύδατος της λίμνης κατήλθε σχεδόν τρία μέτρα (3 μ.) κάτω από το οικολογικό όριο των 784 μ., προκειμένου να ικανοποιηθούν οι αρδευτικές ανάγκες των καλλιεργειών.
Υπενθυμίζεται ότι ο ΟΔΥΘ, σύμφωνα με τη νομοθεσία, έχει ως κύριο σκοπό την ποσοτική και ποιοτική προστασία των υδάτων του Υδατικού Διαμερίσματος Θεσσαλίας και τηρεί απαράβατα τη σχετική νομοθεσία. Στο πλαίσιο αυτό, η διαχείριση των υδάτων της λίμνης Ν. Πλαστήρα και η προστασία της, ιδιαίτερα κατά τη φετινή χρονιά, αποτέλεσε μεγάλη πρόκληση για τον Οργανισμό Διαχείρισης Υδάτων Θεσσαλίας.

Συμπεράσματα

• Η φετινή χρονιά υπήρξε η χειρότερη από πλευράς διαθεσιμότητας επιφανειακού αρδευτικού νερού εδώ και δεκαετίες στη Θεσσαλία.
• Η διαχείριση του διαθέσιμου επιφανειακού νερού έγινε σε ένα άναρχο δίκτυο, όπου κατά κανόνα οι κύριοι καταναλωτές και κυρίως οι συλλογικοί φορείς (Δήμοι-ΤΟΕΒ) δεν διαθέτουν άδειες χρήσης νερού, ενώ ιδιαίτερα κρίσιμο είναι το γεγονός ότι δεν πραγματοποιούνται υδρομετρήσεις, ειδικά στις κεφαλές των εξυπηρετούμενων συλλογικών δικτύων.
• Δεδομένου ότι οι ως άνω φορείς λειτουργούν ακόμη αυτόνομα, καθότι συνεχίζουν να διατηρούν την ευθύνη και την αρμοδιότητα (λειτουργία – συντήρηση) των αρδευτικών δικτύων στην περιοχή δικαιοδοσίας τους, δεν υπήρχε η δυνατότητα επιβολής περιορισμού της κατανάλωσης για όσους δεν το τήρησαν από μόνοι τους, παρά τις συνεχείς υποδείξεις του ΟΔΥΘ.
• Οι φορείς άρδευσης (Δήμοι και ΤΟΕΒ) συνεχίζουν να διατηρούν τόσο την ευθύνη και την αρμοδιότητα (λειτουργία – συντήρηση) των αρδευτικών δικτύων στην περιοχή δικαιοδοσίας τους, όσο και την υποχρέωση της ισότιμης κατανομής του ελλειμματικού νερού (για φέτος) στο εσωτερικό δίκτυο δικαιοδοσίας τους. Δυστυχώς, εντός των επιμέρους εσωτερικών δικτύων των φορέων, παρατηρήθηκε το φαινόμενο να υπάρχουν περιοχές που υπεράρδευσαν, ενώ και άλλες στερήθηκαν κατά πολύ το νερό.
• Οι απώλειες στην αγροτική παραγωγή φέτος είναι περιορισμένες ποσοτικά, σε σχέση με τις αναμενόμενες πριν την έναρξη της αρδευτικής περιόδου και με βάση τη δυσμενέστατη εικόνα της διαθεσιμότητας νερού που επικρατούσε. Οι όποιες απώλειες εντοπίζονται χωρικά σε ορισμένες περιοχές – καταληκτικά και οφείλονται στους λόγους που προαναφέρθηκαν.
  Τα ως άνω συμπεράσματα πρόκειται να αποτελέσουν στη συνέχεια τη βάση για τη διαμόρφωση του οδικού χάρτη ενεργειών και του σχεδίου δράσεων του Οργανισμού Διαχείρισης Υδάτων Θεσσαλίας στην κατεύθυνση της ορθολογικής χρήσης του αρδευτικού νερού και ευελπιστούμε ότι αυτό θα επιταχυνθεί με την σταδιακή στελέχωση του Οργανισμού μας και την εκχώρηση των αντίστοιχων αρμοδιοτήτων. Θεωρούμε ότι όλοι θα πρέπει να συμβάλλουμε προς αυτή την κατεύθυνση.