Ακρίβεια: Το 1 στα 5 ευρώ των νοικοκυριών το 2023 πήγε στα τρόφιμα– Δαπάνη 22 δισ. για είδη παντοπωλείου

Σημαντικές αλλαγές στη διατροφή παρατηρούνται τη τελευταία δεκαπενταετία όσον αφορά τις δαπάνες και τη κατανάλωση τροφίμων των ελληνικών νοικοκυριών εξαιτίας, κατά κύριο λόγο, της ακρίβειας, όπως προκύπτει από έρευνα του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ).
Η ακρίβεια έχει οδηγήσει σε μεγάλες αλλαγές όσον αφορά βασικά είδη τροφίμων, μειώνοντας κατά περίπτωση σημαντικά την κατανάλωση πρωτεϊνών, γαλακτοκομικών, ελαιόλαδου, και φρέσκων φρούτων.
Παρ’ όλ’ αυτά η ετήσια δαπάνη των Ελλήνων για είδη παντοπωλείου εκτιμάται στα 22 δισ. ευρώ, καθώς το 2023 δαπανήθηκε το 1 στα 5 ευρώ των νοικοκυριών για αγορές τροφίμων. Μεγάλη αύξηση καταγράφηκε και στις δαπάνες στην εστίαση η οποία αποτελεί το 10% των ετήσιων αγορών των νοικοκυριών.
Αναλυτικά, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της ανάλυσης του ΙΕΛΚΑ η δαπάνη κατά κεφαλήν σε είδη παντοπωλείου διαμορφώθηκε το 2023 στα 2,144 ευρώ αυξημένη κατά 3,37% σε σχέση με το 2022 κάτι που αποδίδεται στον συνδυασμό των ανατιμήσεων και της μείωσης στον όγκο αγορών των νοικοκυριών, και κατά 10,69% σε σχέση με το 2009 τη χρονιά πριν την έναρξη της πρώτης δημοσιονομικής κρίσης.
Με βάση τα στοιχεία αυτά εκτιμάται ότι η συνολική δαπάνη των Ελλήνων για είδη παντοπωλείου το 2023 ανέρχεται σε 21,6 δις ευρώ (έναντι 22,1 δισ. ευρώ το 2009). Το ποσό αυτό περιλαμβάνει μόνο τη δαπάνη των Ελλήνων (π.χ. όχι τη δαπάνη μέσω Ho.Re.Ca., τουρισμού, εστίασης κλπ) και αφορά μόνο τα είδη παντοπωλείου (π.χ. δεν περιλαμβάνονται λοιπά είδη που βρίσκονται σε καταστήματα σουπερμάρκετ όπως γραφική ύλη, είδη για κατοικίδια, βρεφικό γάλα, είδη bazaar, καπνός κλπ).
Συγκεκριμένα η δαπάνη για τρόφιμα διαμορφώθηκε σε 1,670 ευρώ ανά έτος κατά κεφαλήν και ποσοστό 19,58% των συνολικών δαπανών, η δαπάνη για άλλα είδη παντοπωλείου σε 474 ευρώ και 5,56% και η εστίαση σε 866 ευρώ και 10,15%.
Όπως φαίνεται συνολικά οι βασικές δαπάνες της διατροφής, του παντοπωλείου, της εστίασης, του ηλεκτρισμού και των υγρών καυσίμων αντιπροσωπεύουν το 44,61% των συνολικών δαπανών το 2023, έναντι 37,90% το 2009.
Aπό μία σε μεγαλύτερο βάθος ανάλυση, η δαπάνη ανά κατηγορία αγαθών έχει διαφοροποιηθεί αρκετά στις επιμέρους κατηγορίες προϊόντων κάτι το οποίο αποδίδεται στις αλλαγές σε καταναλωτικές και διατροφικές συνήθειες.

Συγκεκριμένα, τα στοιχεία της χρηματικής δαπάνης δείχνουν:
Aύξηση στη δαπάνη των αγορών σε βασικές πηγές υδατανθράκων, ενδεικτικά αύξηση της δαπάνης για ψωμί κατά 10% το 2023 σε σχέση με το 2022 και κατά 23% σε σχέση με το 2009. Ανάλογη αύξηση και για τα ζυμαρικά κατά 10% και 23% αντίστοιχα.
Αλλαγές στην αναλογία της δαπάνης για πηγές πρωτεΐνης, ενδεικτικά το μοσχαρίσιο κρέας και το κρέας από αιγοπρόβατα αν και διαχρονικά παρουσιάζει μείωση κατά 13% και 2% αντίστοιχα, το 2023 παρουσίασε αύξηση κατά 6% και 64%. Αντίθετα το χοιρινό και το κοτόπουλο παρουσιάζουν διαχρονικά αύξηση.
Αντίστοιχη είναι η εικόνα και στα γαλακτοκομικά, με το πλήρες γάλα να παρουσιάζει μείωση σε αντίθεση με το γάλα με χαμηλά λιπαρά, τα αυγά και τα τυροκομικά
Αύξηση της δαπάνης για ελαιόλαδο κατά 28% το 2023 έναντι του 2022, αλλά μόλις κατά 7% σε σχέση με το 2009.
Αύξηση της δαπάνης για φρούτα 14%, για λαχανικά 15% σε σχέση με το 2009, αλλά με σταθεροποίηση για τα όσπρια και τους ξηρούς καρπούς.
Αύξηση της δαπάνης για καφέ κατά 6% και για τα αλκοολούχα ποτά από 9% έως 21%.
Αύξηση της δαπάνης για τα προϊόντα μη τροφίμων, την οικιακή και προσωπική φροντίδα κατά 16%, αλλά παραμένει μειωμένη σε σχέση με το 2009.
Η αγορά της εστίασης παρουσιάζει αύξηση κατά σχεδόν 40% το 2023 σε σχέση με το 2022, αλλά ιδιαίτερα μεγάλη αύξηση παρουσιάζει το φαγητό σε πακέτα. Η σημαντική αύξηση της δαπάνης για φαγητό εκτός σπιτιού στην Ελλάδα συνάδει με παγκόσμιες τάσεις, όπου παρατηρείται αύξηση στη ζήτηση έτοιμων γευμάτων και φαγητού σε πακέτο. Διεθνώς η τάση αυτή ενισχύθηκε από την πανδημία και τις αλλαγές στον τρόπο ζωής, με τους καταναλωτές να επιλέγουν την ευκολία-άνεση και γρήγορες λύσεις για γεύματα.
Τέλος, όσον αφορά τις υπόλοιπες αγορές, τα ενοίκια κατέγραψαν την μεγαλύτερη αύξηση το 2023 κατά 16%, αλλά ο ηλεκτρισμός έχει την μεγαλύτερη αύξηση διαχρονικά κατά 74% σε σχέση με το 2009. Σημειώνεται όμως ότι αυτές οι αυξήσεις δεν ακολούθησαν την πορεία της κατανάλωσης και έχουν να κάνουν αποκλειστικά με την αξία των αγορών αυτών.
Αυτό που ξεχωρίζει στην Ελλάδα είναι η αυξανόμενη δαπάνη για το έτοιμο φαγητό και η μείωση στην κατανάλωση βασικών, υγιεινών τροφίμων, όπως το ελαιόλαδο και τα φρούτα, κάτι που μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη γενικότερη ποιότητα της διατροφής, εάν συνεχιστεί.